نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 مربی حوزه علمیه قم
2 استادیار دانشگاه صنعتی شیراز
3 استاد تمام گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
چکیده
یکی از بنیادی‌ترین مباحثی که از دیرباز مورد نزاع الهی‌دانان اسلامی بوده مساله ولایت امیرالمومنین در جانشینی پیامبر می‌باشد. اهل سنت از امت اسلامی بویژه قرطبی از دانشمندان بزرگ عامه با نقاش در مستنداتِ مبنی بر زعامت امام علی و خصوصا تشکیک در حدیث منزلت، بر رویکرد اثبات‌ناپذیری امامت امیرالمومین تاکید می‌کنند. نوشتار پیش‌روی با رویکرد اسنادی و تحلیلی و اتکاء به مباحث عقلی و نقلی و سود جستن از قاعده الزام می‌کوشد مدعیات اهل عامه و قرطبی در باب خدشه‌پذیری حدیث منزلت بر ولایت امیرالمومنین را در سطحی وسیع مورد بازنگری قرار دهد. یافته‌های پژوهش حاکی از این‌ست که مبتنی بر پایش حدیث منزلت از شبهات، مقوله خلافت و جانشینی امام علی از پیامبر مطلقا هم در زمان حیات پیامبر و هم پس از حیات ایشان به اثبات می‌رسد. به‌نحوی‌که نخستین حیطه از پایش یعنی استناد به تصدیقات بزرگان عامه و از منابع معتبر ایشان حاکی از اتقان حدیث منزلت بر امامت فراگیر امیرالمومنین است. دومین حیطه از پایش نیز کاوش‌های سندی و دلالی دقیق از منابع و رجالیان معتبر عامه حاکی از خدشه‌ناپذیری حدیث منزلت بر ولایت فراشمول امیرالمومین است. سومین حیطه از پایش یعنی دفع تشکیکات سندی و دلالی قرطبی به‌صورت گسترده نشان از استحکام حدیث منزلت بر ولایت عامه امیرالمومنین است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Proving Amir al-Mu'minin’s Imamate during the Prophet’s life and thereafter, with an emphasis on The Hadith of Position and a review of Qurtubi's doubts
نویسندگان [English]
- Ali Reza Khatam Shisheh Bar 1
- Mahdi Mahdavi Aela 2
- Ali Ahmad Naseh 3
1 Instructor of Qom Seminary
2 Assistant Professor at Shiraz University of Technology
3 Professor of the Department of Quranic and Hadith Sciences, University of Qom
چکیده [English]
One of the most fundamental issues that has long been disputed by Islamic theologians is the guardianship of Amirul Momineen in succession to the Prophet (PBUH). The Sunnis of the Islamic Ummah, especially Qortubi, a great popular scholar, emphasizes the unprovable Imamate of Amir al-Mu'min in documents on the guardianship of Imam Ali and especially doubts raised against the Hadith of Position. Following a documentary and analytical approach, relying on rational and narrative debates, and using the necessity rule, the present article attempts to deeply examine the claims by Ahl al-Jamah and Qurtubi regarding the fallibility of The Hadith of Position regarding the guardianship of the Amir al-Mu'minin. The findings indicate that based on resolution of doubts regarding the Hadith of Position, the caliphate and the succession of Imam Ali are absolutely proven both during the Prophet's life and thereafter. The first step in the resolution of doubts was referring to the confirmations by popular elders and using their reliable sources, which indicated authenticity of The Hadith of Position for the imamate of Amir al-Mu'minin. The second step was a detailed study of the documents presented by reliable public sources and figures, which indicated infallibility of the hadith, thus, showing the all-inclusive guardianship of Amir al-Mu'min. The third step was rejecting Qurtubi's documentary doubts, which showed the strength of The Hadith of Position on guardianship of Amir al-Mu'minin over the public.
کلیدواژه‌ها [English]
- Imamate
- Amir al-Mominin
- The Hadith of Position
- Qurtubi
- Tanzil
- doubts
- قرآن کریم
- ابن اثیر، عز الدین، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، 1385ق.
- ابن اثیر، عز الدین، اسد الغابه، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1415ق.
- ابن حبان، احمد، الثقات، بیروت، الکتب العلمیه- بلد النشر، 1419ق.
- ابن خلکان، شمس الدین احمد، وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، بیروت، دار صادر، 1900م.
- ابن عبد البر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، بیروت، بجاوی، 1412ق.
- ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، بیروت، در الکتب العلمیه، بی‌تا.
- ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1419ق.
- ابن ماجه، محمد بن یزید، سنن ابن ماجه، بیروت، دار الجیل، 1418ق.
- ابن مغازلی، علی بن محمد، مناقب علی بن ابیطالب، صنعاء، دار الاثار،1424ق.
- ابی حاتم الرازی، محمد بن عبدالله، الجرح و التعدیل، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1271ق.
- بحرانی، سید هاشم، غایه المرام و حجه الخصام، بیروت، موسسه التاریخ العربی، 1422ق.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، قاهره، وزارت الاوقاف، 1410ق.
- بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التاویل، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1418ق.
- ترمذی، ابوعیسی محمد، سنن ترمذی، بیروت، دار الرائد العربی، 1401ق.
- ثعلبی، احمد بن محمد، الکشف و البیان المعروف، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1422ق.
- جرجانی، علی بن محمد، شرح المواقف، قم، شریف رضی، 1325ق.
- حاکم حسکانی، عبید الله بن عبد الله، شواهد التنزیل لقواعدالتفضیل، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، 1411ق.
- حاکم نیشابوری، الحافظ ابوعبدالله، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دار المعرفه، 1411ق.
- حنبل، احمد بن محمد، مسند احمد بن حنبل، بیروت، موسسه الرساله، 1416ق.
- خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1417ق.
- خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب، قم، موسسه نشر اسلامی، 1411ق.
- الدار قطنی، علی بن عمر، سنن الدار قطنی، بیروت، موسسه الرساله، 1424ق.
- ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ اسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407ق.
- ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، بیروت، موسسه الرساله، 1413ق.
- ذهبی، محمد بن احمد، تذکره الحفاظ، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1419ق.
- ربانی گلپایگانی، علی، امامت در بینش اسلامی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه، 1386ش.
- زمخشری، محمود بن عمر، تفسیر الکشاف، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407ق.
- السمهودی، علی بن عبدالله، وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1419ق.
- سیوطی، جلال الدین، تفسیر جلالین، بیروت، موسسه النور للمطبوعات، 1416ق.
- شیبانی، احمد بن عمرو، السنه، دمشق، المکتب الاسلامی، 1400ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمه، تهران، نشر اسلامیه، 1395ق.
- الصالحی الشامی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1414ق.
- صدوق، محمد بن علی، امالی صدوق، قم، کتابچی، 1376ش.
- صدوق، محمد بن علی، التوحید، قم، جامعه مدرسین، 1398ق.
- طوسی، محمد بن الحسن، الاقتصاد فی ما تعلق بالاعتقاد، بیروت، دار الوضواء، 1406ق.
- طوسی، محمد بن الحسن، امالی طوسی، اردن، دار الثقافه، 1406ق.
- عجلی، احمد بن عبدالله، معرفه الثقات، مدینه، مکتبه الدار، 1405ق.
- عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1390ق.
- عسقلانی، احمد بن علی، تقریب التهذیب، بیروت، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، 1404ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، الالفین، قم، نشر هجرت، 1409ق.
- علم الهدی، سید مرتضی، الشافی فی الامامه، قم، موسسه اسماعیلیان، 1410ق.
- عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، بیروت، المطبعه العلمیه، 1380ق.
- فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420ق.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، چ دوم، قم، نشر هجرت، 1410ق.
- فیومی، احمد بن محمد، مصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، دار الرضی، بی‌تا.
- قاضی عیاض، ابوالفضل، الشفاء بتحقیق حقوق المصطفی، تهران، دار الحدیث، بی‌تا.
- قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، تهران، ناصر خسرو، 1364ش.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، قم، دار الکتاب، 1404ق.
- گنجی الشافعی، محمد بن یوسف، کفایه الطالب فی مناقب علی بن ابیطالب، قم، مجمع احیاء الثقافه الاسلامیه، 1389ش.
- متقی هندی، علاء الدین علی، کنز العمال فی سنن الاقوال و الفعال، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1401ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، قم، دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
- مزی، جمال الدین یوسف، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، بیروت، موسسه الرساله، 1980م.
- نسائی، احمد بن علی، سنن نسائی، بیضون- بیروت، دار الکتب العلمیه، 1411ق.
- نظام الدین نیشابوری، حسن بن محمد، غرائب القرآن و رغائب الفرقان، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا.
- نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، قاهره، دار الحدیث، 1412ق.
- الهیثمی، علی بن ابی بکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1414ق.
)