نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه معارف قرآن و عترت، اصفهان، ایران
چکیده
علمای حدیث معیارهای مختلف سندی و متنی را برای نقد متن حدیث و شناسایی احادیث موضوعه بیان نمودهاند که ازجمله معیارهای متنی ارائه شده، وجود رکاکت لفظی در حدیث است. رکاکت لفظی در دو معنای مخالفت با قواعد زبان عربی و مخل فصاحت و بلاغت بودن بکار رفته است. موافقان این معیار با ارائه نمونههایی از رکاکت لفظی در احادیث به‌دنبال اثبات وجود این مسأله در برخی از احادیثند. در نقطه مقابل احادیثی که واجد رکاکت لفظی شناخته شدهاند، ازسوی برخی دیگر، به چالش کشیده شدهاند و نمونهای از رکاکت لفظی محسوب نمیشوند. درواقع با توجه به وجود پدیده نقل به معنا در احادیث، اثبات رکاکت لفظی احادیث امری دشوار است و صرفا در احادیثی که راوی مدعی انتساب واژگان حدیث به معصوم(ع) است، میتوان چنین معیاری را به‌کار بست. از این‌رو این معیار در کلیت خود قابل اثبات نیست. این مقاله درصدد بررسی و نقد مفهوم رکاکت لفظی و میزان کارایی این معیار در نقد و بررسی احادیث موضوعه است که برای بررسی آن ضمن تعریف این معیار به نقد نمونههایی که مدعی وجود چنین معیاری در احادیثند، پرداخته خواهد شد. در نهایت میتوان گفت رکاکت معنوی مناسبترین جایگزین برای معیار رکاکت لفظی در تشخیص احادیث صحیح از ساختگی باشد و مخالفت با هر معرفت یقینی مانند: قرآن، سنت، عقل، ضروریات دین ومذهب، مسلمات تاریخی و ... معیاری در راستای شناسایی احادیث موضوعه است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Criticism of the Standard of Verbal verbal distortion in Identifying Hadiths with an Emphasis on the Criterion of Spiritual Receptivity and Certain Knowledge
نویسنده [English]
- Somayyeh Emadi
Assistant Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Isfahan University of Quranic Studies and Progeny, Isfahan, Iran
چکیده [English]
Scholars of hadith have noted various documentary and textual criteria for criticizing the texts of hadiths and identifying relevant ones. Verbal reticence is used Arabic in two opposing senses: the rules of the Arabic language and hindering eloquence. The proponents of this criterion seek to prove the existence of this issue in some hadiths. On the other side, the hadiths known to have verbal distortion have been challenged by some others and are not considered examples of verbal distortion. In fact, due to the existence of the phenomenon of transfer to meaning in the hadiths, it is difficult to prove the literalness of the hadiths, and only such a criterion can be applied to the hadiths where the narrator claims to attribute the words of the hadith to Imam (pbuh). Therefore, this criterion cannot be proven in its entirety. This article aims to review and criticize the concept of verbal distortion and the effect of this criterion in reviewing hadiths. Finally, it can be said that content distortion is the most suitable alternative in distinguishing authentic hadiths from fake ones, and opposition to any certain knowledge such as the Qur'an, Sunnah, reason, principles of religion, historical facts, etc. is a criterion for identifying hadiths.
کلیدواژه‌ها [English]
- thematic hadiths
- verbal distorion
- content distortion
- text criticism
- ابنجوزی، عبدالرحمن بن علی، الموضوعات، ضبط وتقدیم وتحقیق : عبد الرحمن محمد عثمان، مدینة منورة: المکتبة السلفیة، 1386ق.
- ابن حجر، احمد بن علی، الاصابه فی تمییز الصحابه، به کوشش عادل أحمد عبد الموجود و الشیخ علی محمد معوض، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1415ق.
- ابن حجر، احمد بن علی، النکتعلىکتابابنالصلاح، تحقیق : مسعود عبد الحمید السعدی / محمد فارس، بیروت:دار الکتب العلمیة، 1414ق.
- ابن حجر، احمد بن علی، لسان المیزان، بیروت: موسسه الأعلمی للمطبوعات، 1390ق.
- ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن، علوم الحدیث لابن صلاح، به کوشش نور الدین عتر، دمشق: دارلفکر، 1404ق.
- ابنقیمالجوزیه، المنارالمنیففیالصحیحوالضعیف، تحقیق:عبدالرحمنبنیحییالمعلمی، الریاض: دارالعاصمه، چاپ اول، 1416ق.
- ابوزهو، محمدمحمد، الحدیث و المحدثون، الریاض:دارالفکرالعربی، چاپ دوم، 1404ق.
- ادلبی، صلاحالدینبناحمد، منهجالنقدعندعلماءالحدیثالنبوی، بیروت:دارالافاقالجدیده، 1403ق.
- امینی، عبدالحسین احمد، الغدیرفی الکتاب والسنة والادب، بیروت:دار الکتاب العربی، چاپ سوم، 1420ق.
- بستانی، قاسم، معیارهای شناخت احادیث ساختگی، اهواز: رسش، 1386.
- بیضانی، قاسم، مبانینقدمتنالحدیث، قم:المرکزالعالمیلدراساتالاسلامیه، 1385.
- جبعیعاملی، زینالدین، الرعایه فی علم الدرایة، قم:کتابخانه آیه الله مرعشی نجفی، چاپ دوم، 1408ق.
- حسنی، هاشم معروف، الموضوعات فی الآثار و الاخبار، بیروت:دارالتعارف للمطبوعات، 1407ق.
- حاجحسن، حسین، نقدالحدیثفیعلمالروایۀوالدرایۀ، بیروت:مؤسسهالوفاء، 1405ق.
- حسینیاسترآبادی، محمدباقر، الرواشح السماویه، تحقیق: غلامحسین قیصریهها و نعمتالله جلیلی، قم:دارالحدیث، 1380.
- حسینیان قمی، مهدی، «دفاع از حدیث9»، قم:فصلنامه علوم حدیث، 1379، شماره17،ص124-151.
- خطیب بغدادی، ابیبکراحمدبنعلیبنثابت، الکفایه فیعلمالروایه، بیروت:دارالکتب العلمیه، 1409ق.
- دمینی، مسفرعزمالله، مقاییسنقدمتونالسنه، ریاض:بینا، 1404ق.
- سباعی، مصطفی، السنهومکانتهافیالتشریعالاسلامی، بیروت:دارالورق، 1421ق.
- سیوطی، جلالالدین، تدریب الراوی فیشرح تقریب النواوی، تحقیق:ابوقتیبه نظر محمد الفاریابی، ریاض:مکتبۀالکوثر، چاپ دوم، 1415ق.
- شوشتری، محمدتقی، الاخبارالدخیله، تحقیق: علیاکبر غفاری، تهران: مکتبه الصدوق، 1401ق.
- شیخ صدوق، الخصال، ترجمه:فهرى زنجانى، سید احمد، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه.
- صبحی صالح، علوم الحدیث و مصطلحه، قم:منشورات رضی، چاپ پنجم، 1363.
- طباطبایی، سیدمحمدکاظم، منطق فهم حدیث، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1397.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: بلاغی، محمدجواد، تهران: ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372.
- عاملی، حسینبنعبدالصمد، وصولالأخیارإلیأصولالأخبار، تحقیق : السید عبد اللطیف الکوهکمری، مجمع الذخائر الإسلامیة، 1401.
- عجاج الخطیب، محمد، بیتا، اصول الحدیث علومه و مصطلحه، دمشق:دارالفکر.
- عجاج الخطیب، محمد، الوجیزفیعلومالحدیث، جامعه دمشق، 1399ق.
- عمرفلاته، عمربنحسنعثمان، الوضعفیالحدیث، بیروت:موسسه مناهل العرفان، 1401ق.
- غفاریصفت، علی أکبر؛ صانعیپور، محمدحسن، دراسات فی علم الدرایة(تلخیص مقباس الهدایه)، تهران: سمت، 1384.
- فتنی هندی، محمدطاهربنعلی، تذکرة الموضوعات، بیجا، بینا، بیتا.
- قاری، نورالدین علی بن محمدبن سلطان)، الأسرار المرفوعة فی الأخبار الموضوعة ( الموضوعات الکبرى )، تحقیق: محمد بن لطفی الصباغ، بیروت:دارالامانه،1391ق.
- کنانی، علیبنمحمد، تنزیهالشریعةالمرفوعةعنالأخبارالشنیعةالموضوعة، تحقیق:السیدعبداللهبنالصدیق الغماری - عبد الوهابعبداللطیف، مصر:مکتبة القاهرة – علییوسفسلیمان، بیتا.
- کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، محقق / مصحح: غفارى على اکبر و آخوندى محمد، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407 ق.
- مامقانی، عبدالله، مقباسالهدایه، قم:آلالبیت، 1411ق.
- مدیرشانهچی، کاظم، علم الحدیث، قم:جامعه مدرسین حوزه علمیّۀ قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هفدهم، 1382.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، بیروت:موسسه الوفاء، چاپ دوم، 1403ق،.
- مسعودی، عبدالهادی، روش فهم حدیث، تهران: سمت، چاپ هفتم، 1392.
- مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، غفاری، علیاکبر، و اعلمی، حسین، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۳۰–۲۰۰۹.
- مکارم شیرازی، ناصر، پیام امیرالمومنین(ع)، قم: انتشارات امام علی بن ابیطالب(ع)، 1390.
- مناوی، فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، تحقیق : تصحیح أحمد عبد السلام، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1415ق.
)